Θέλεις περισσότερη ευτυχία; Επένδυσε στη φιλία!
Γράφει η Νίκη – Αικατερίνη Μπαρπαγιάννη, Κλινική Ψυχολόγος
«Φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη».
μτφρ.: Η φιλία [ή η αγάπη] είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δυο σώματα.
Αναμφισβήτητα μια εκ των ισχυρότερων διαχρονικών αξιών η φιλία… Ο σημερινός τρόπος ζωής που στηρίζει την ατομικότητα, την προσαρμοστικότητα, τις εναλλαγές στη ζωή και ενισχύει την αυτοέκφραση, την ελευθερία επιλογών και την ισοτιμία στις σχέσεις, μοιάζει πλασμένος να ευνοεί τη δημιουργία φιλικών σχέσεων. Οι φίλοι συχνά θεωρούνται μια μορφή οικογένειας ή υποκατάστατο της ήδη υπάρχουσας- πολλώ δε μάλλον όταν αυτή είναι φυσικά ή συμβολικά απούσα από τη ζωή ενός ανθρώπου…
Από την εφηβική ηλικία, ο έφηβος απομακρύνεται από τους γονείς και επενδύει σε σχέσεις με συνομηλίκους, όμοιους του, που τον κατανοούν, που λειτουργούν ως καθρέφτης για να ανακαλύψει, να διαμορφώσει την ταυτότητά του και συνταξιδέψει μαζί τους, μαθαίνοντας, έχοντας ως τελικό προορισμό την ενηλικίωση.
Ωστόσο και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής οι φίλοι καθορίζουν το περιεχόμενο που δίνουμε στην έννοια του εαυτού και τις οδούς που ακολουθούμε. Η αναγνώριση του κατάλληλου ερωτικού συντρόφου λ.χ., επηρεάζεται από τους φιλικούς δεσμούς της εφηβείας και από τις σχέσεις ζωής που χτίζουμε μετέπειτα.
Οι φίλοι μας εξοπλίζουν με κοινωνικές δεξιότητες και εφόδια να ανταπεξέλθουμε στην πραγματική ζωή, αποτελούν καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές, προσφέρουν μια πιο αντικειμενική και ρεαλιστική θέαση του εαυτού μας και των καταστάσεων που βιώνουμε. Ερευνητικά δεδομένα έχουν καταδείξει ότι η παρουσία ενός φίλου μεσούσης μιας αρνητικής εμπειρίας μετριάζει το αίσθημα της χαμηλής προσωπικής αξίας που τρέφουμε για τον εαυτό μας και παρεμποδίζει την αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης.
Οι φιλικές σχέσεις μειώνουν το αίσθημα της μοναξιάς όχι μόνο λόγω της συντροφιάς που μας χαρίζουν αλλά και με τη διεύρυνση του κοινωνικού μας κύκλου μέσω αυτών. Έχει παρατηρηθεί επιπλέον ότι η ενσωμάτωσή ενός ατόμου σε έναν κοινωνικό περίγυρο που δηλώνει ευτυχισμένο επιδρά στην ευτυχία των ατόμων που σχετίζονται μαζί του. Οι κοινωνικές σχέσεις συνιστούν επομένως δίαυλο μετάδοσης της ευτυχίας. Στον αντίποδα, η έκθεσή μας σε «αρνητικούς» ανθρώπους -που συνηθίζουν να εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα επί μονίμου βάσεως- προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις όμοιες με αυτές που βιώνουμε όντας αγχωμένοι και δρα επιζήμια στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη και τη συλλογιστική.
Το τελευταίο εύρημα ίσως παρερμηνευθεί… Σημασία έχει να «περνάμε καλά» λοιπόν; Γιατί τότε μοιάζουν γενικευμένες οι απαξιωτικές κρίσεις για την εικόνα των φιλικών σχέσεων του σήμερα, που περιγράφονται ως ωφελιμιστικές, επιφανειακές, κυνικές; Ο ίδιος ο Αριστοτέλης έκρινε ότι οι φιλίες που βασίζονται αποκλειστικά στο ατομικό όφελος και στη στείρα διασκέδαση χάνονται…
Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα έγκειται στο ότι η φιλία δεν σημαίνει απλά αποδοχή του άλλου όπως είναι. Η βαθύτερη ουσία εδράζεται στο ότι η φιλία συνιστά κινητήριο δύναμη για εξέλιξη. Εμείς και οι φίλοι μας καλούμαστε να ωριμάσουμε και να κατακτήσουμε μια περισσότερο ολοκληρωμένη εκδοχή του εαυτού μας. Χωρίς επικριτική και κυνική διάθεση δεχόμαστε κάποια ελαττώματα των άλλων μεν, αλλά επίσης προτρέπουμε να ξεπεράσουν όσα τους απομακρύνουν από το να αναπτύξουν τον αληθινό, τελειότερο εαυτό τους.
«Η φιλία είναι ένα είδος αρετής… και αυτούς που βρίσκονται στην ακμή της ηλικίας τους, τους εξωθεί προς τις σωστές πράξεις». Τα αριστοτελικά λόγια επικροτεί η σύγχρονη έρευνα που μας γνωστοποιεί πως οι άνθρωποι αισθάνονται καλύτερα όταν αναλογίζονται τί έχουν προσφέρει παρά το τί έχουν λάβει. Ο αλτρουισμός είναι τελικά πράξη δύναμης και μια φιλική σχέση ενδεχομένως ένα ιδανικό περιβάλλον να ανθίσει.