Freedigitalphotos

Γράφει η Νίκη – Αικατερίνη Μπαρπαγιάννη, Κλινική Ψυχολόγος

«Είναι αλήθεια ότι μου αρέσει να τρώω πολύ. Είναι απίστευτη ανακούφιση, ειδικά όταν δεν αισθάνομαι καλά… Τι να κάνουμε; Άλλοι καπνίζουν, άλλοι πίνουν, εγώ  ξεσπάω στο φαγητό…»

Η παραπάνω παραδοχή αφορά την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων για τους οποίους  το φαγητό δεν είναι απλά το μέσο για να καλύψουν το αίσθημα της πείνας τους.  Διαπιστώνεται μάλιστα, μια ανοδική τάση να χρησιμοποιείται η κατανάλωση φαγητού ως μηχανισμός αντιμετώπισης, γεγονός που συνδέεται άμεσα και με τα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας.

Τι εννοούμε όταν λέμε ότι το φαγητό λειτουργεί ως μηχανισμός αντιμετώπισης; Οι ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο συναισθηματικήυπερφαγία, για να περιγράψουν την ακόρεστη επιθυμία για φαγητό που προκύπτει όταν γεννιούνται ψυχολογικές καταστάσεις που δυσκολευόμαστε  να διαχειριστούμε, όπως είναι το στρες, η θλίψη, ο θυμός, η ανία… Τα επεισόδια υπερφαγίας συνήθως περιλαμβάνουν ανεξέλεγκτη κατανάλωση τροφών υψηλής θερμιδικής αξίας.

Δεδομένου ότι για να κατευνάσουμε το στρες διαμορφώνουμε συγκεκριμένες στρατηγικές και συνήθειες, η πρόσληψη τροφής σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί ως οδός είτε για να αποφύγουμε να αντιμετωπίσουμε μια στρεσογόνο συνθήκη (που ενδεχομένως να είναι λ.χ., μια σύγκρουση με ένα συνάδελφο ή το σύντροφό μας), είτε για να  αισθανθούμε καλύτερακαι να απαλύνουμε τα συναισθήματα που προκάλεσε το στρεσογόνο γεγονός.  

Επιπλέον, η ύπαρξη στρες επιφέρει αλλαγές σε επίπεδο φυσιολογίας που μας παρακινούν να καταναλώσουμε φαγητό (Dalman, 2010). Η απόλαυση που αντλείται ενισχύει την τάση αυτή, ωστόσο το θετικό συναίσθημα της ικανοποίησης είναι πρόσκαιρο, εφόσον σύντομα θα κληθούμε να έρθουμε τελικά αντιμέτωποι με το αρχικό πρόβλημα.

Η κατάσταση οξύνεται αν αναλογιστεί κανείς ότι στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα έρχεται να προστεθεί η αύξηση βάρους, οι ενοχές που ακολουθούν τη συμπεριφορά υπερφαγίας και η χαμηλή αυτοεκτίμηση που απορρέει από την ανεπιθύμητη εικόνα σώματος. Εγκαθιδρύεται λοιπόν ένας φαύλος κύκλος αφού το φαγητό χρησιμοποιείται ως λύση του προβλήματος που το ίδιο δημιουργεί.

Πώς θα μειώσω τη συμπεριφορά υπερφαγίας και θα βελτιώσω την υγεία μου;

1. Παρατήρηση:Παρατηρείστε αν όντως πεινάτε, πότε, πώς, τί τρώτε και γιατί. Τι είδους συναισθήματα προκάλεσαν το επεισόδιο υπερφαγίας και ποια η σωματική τους έκφραση; Η αυτοπαρατήρηση οδηγεί στο να έχουμε  πλήρη επίγνωση αυτού που μας συμβαίνει.

    

2. Αναγνώριση και αποδοχή: Μάθετε να αναγνωρίζετε, να αποδέχεστε και να  εκφράζετε τα συναισθήματά σας αντί να τα καταπιέζετε.

    

3. Κατανόηση και ανταμοιβή: Μάθετε να δείχνετε κατανόηση και να ανταμείβετε τον εαυτό σας με διαφορετικές μεθόδους από το φαγητό. Η απόκτηση νέων ενδιαφερόντων (ενασχόληση με τις τέχνες, άθληση κλπ) είναι μια εναλλακτική διέξοδος.

    

4. Αλλαγή τακτικής: Η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής με σωστή διατροφή, άσκηση και επαρκή ύπνο, οργανωμένες ρεαλιστικά, όχι μόνο βελτιώνει τη σωματική υγεία και εμφάνιση, αλλά χαρίζει ευεξία και αποφορτίζει από τη λύπη και το άγχος.

    

5. Στήριξη οικείου περιβάλλοντος: Αναζητείστε την κατανόηση και την υποστήριξη των δικών σας ανθρώπων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζετε καθημερινά αλλά και στην προσπάθειά σας για αλλαγή.

    

6. Επαγγελματική βοήθεια: Καθώς κάθε αλλαγή είναι μια επίμονη και επίπονη διαδικασία, μη διστάσετε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Η εξειδικευμένη και δομημένη στήριξη βοηθά σε βάθος χρόνου να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με το φαγητό και τον εαυτό μας και εν τέλει να κατακτήσουμε την πολυπόθητη ψυχική και σωματική  μας ισορροπία.

Ενδεικτική έρευνα: Dallman, MF. (2010). Stress-induced obesity and the emotional nervous system. Trends in Endocrinology & Metabolism, 21(3), 159-165.