Ψυχολογική βία: όταν το ζευγάρι νοσεί…
Γράφει η Ελένη Χαραμή, Ψυχολόγος, Συστημική-Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια
Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πολύπλοκες, πόσο μάλλον αυτές που δημιουργούνται από μία συναινετική απόφαση αποκλειστικότητας και δέσμευσης. Σαφώς δεν πρέπει να συγχέουμε τις αναμενόμενες συγκρούσεις που διέπουν τη δυναμική του ζευγαριού με την ύπαρξη βίας.
Η βία ποικίλλει
Mπορεί να είναι σωματική ή λεκτική, οπότε και αναγνωρίζεται πιο εύκολα, υπάρχει, όμως και η ψυχολογική βία, που είναι πιο ύπουλη, γιατί τα δείγματά της συχνά παρεξηγούνται.
Σε ένα τσακωμό, σε μία ρήξη του ζευγαριού, παρατηρούμε δύο ισότιμες και ίσες πλευρές να αναμετρούνται. Στα κρούσματα βίας, από την άλλη πλευρά, γίνεται επίδειξη ισχύος από το δυνατό στον αδύναμο, με προδιαγεγραμμένο μάλιστα αποτέλεσμα.
Η ψυχολογική βία ακυρώνει την αμοιβαιότητα, τη συνδιαλλαγή και την επικοινωνία, λειτουργεί με κανόνες υποταγής και παντοδυναμίας, με ένα διαρκή και ασφυκτικό υπερέλεγχο. Αυτός εκτείνεται από την τυπική καθημερινότητα έως και την οικονομική εξάρτηση του άλλου ατόμου. Ο οικονομικά εξαρτημένος άνθρωπος αυτόματα γίνεται στόχος υποτίμησης, έλλειψης σεβασμού, χειρισμού και κατ’επέκτασιν αυτοϋποτίμησης.
Με την άρνηση του βιοπορισμού και της χειραφέτησης, το άτομο που υφίσταται ψυχολογική βία βρίσκεται σε ένα φαύλο κύκλο που δεν μπορεί να σπάσει. Είναι υποχρεωμένο, συχνά, να απομονωθεί από φίλους, συγγενείς και οποιοδήποτε πλαίσιο του παρέχει στήριξη και ανεξαρτησία, οπότε κλυδωνίζεται η ταυτότητα του.
Με παρόμοια κατάληξη αλλοίωσης της προσωπικής ταυτότητας, δε λείπουν και οι περιπτώσεις που η βία ασκείται με ένα συνεχή εξευτελισμό της προσωπικότητας του “αδύναμου”. Η εξωτερική εμφάνιση, η μόρφωση, η παιδεία, η πατρική οικογένεια, η διεκπεραίωση των ρόλων υποτιμούνται, ώστε να υποβάλλεται το άτομο σε μία, τελικά, αμφισβήτηση των πάντων, που το αφορούν. Εν είδει χιούμορ και μεταμφιεσμένων παρατηρήσεων, πραγματοποιείται μία ολοκληρωτική κατακρεούργηση του Εγώ.
Και η ψυχολογική βία δεν αρκείται εκεί. Πόσο συχνά έχουμε παρεξηγήσει τη ζήλια ως ενδιαφέρον. Ο παθολογικός έλεγχος και η εμμονή με την ηθική του/της συντρόφου δε συνιστούν ασίγαστο πάθος και έρωτα, αλλά κατάφωρη παραβίαση του ζωτικού χώρου του άλλου με την ψευδαίσθηση της κατοχής και ιδιοκτησίας.
Ακόμα και συμπεριφορές, που επιπόλαια δικαιολογούνται ιδιοσυγκρασιακές “δύσκολος χαρακτήρας”, είναι μορφές βίας: τα διπλά μηνύματα στην επικοινωνία, η αδιαφορία, η έλλειψη κατανόησης, συμπόνιας, τρυφερότητας, η άρνηση διαλόγου με παθητικοεπιθετικές στάσεις συνιστούν ένα εχθρικό περιβάλλον ανάμεσα στο ζευγάρι, στενόχωρο και δυνητικά επικίνδυνο.
Ας μάθουμε λοιπόν αρχικά να αναγνωρίζουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές, και με γνώμονα τον αυτοσεβασμός μας να μην επιτρέπουμε καμία έκφανση της βίας στη ζωή μας. Δεν είναι ανάγκη να αγγίξουμε το ύστατο στάδιο της χυδαιολογίας ή της σωματικής κακοποίησης για να πούμε ΌΧΙ στον έλεγχο, την καταπίεση και την καταδυνάστευση. Η βία παραμονεύει, πλήττει και υποβιβάζει τις σχέσεις, που πρέπει να διαπνέονται μόνο από αγάπη και συντροφικότητα με στόχο την συναισθηματική πληρότητα.
Αν η διαχείριση τέτοιων καταστάσεων καθίσταται δύσκολη από κάποιον μεμονωμένα, υπάρχει πάντα η βοήθεια των ειδικών που δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον κατανόησης, υποστήριξης και απελευθέρωσης του ατόμου.