Αρχαία ελληνική «ψυχοθεραπεία»: μήπως για να προχωρήσουμε μπροστά, πρέπει να στραφούμε προς τα πίσω;
Γράφει η Ελένη Χαραμή, Ψυχολόγος, Συστημική-Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια
Ας ξεκινήσουμε από μία παραδοχή: Ο σημερινός δυτικός τρόπος ζωής, όπως είναι εδραιωμένος, έχει πάψει να είναι λειτουργικός. Οι άνθρωποι, αρχικά διστακτικά και τα τελευταία χρόνια πιο έντονα, έχουν ξεκινήσει να εξερευνούν και να πειραματίζονται με εναλλακτικές προσεγγίσεις προσπαθώντας να ανακαλύψουν το σκοπό της ζωής και να δώσουν νόημα στην ύπαρξή τους.
Ο νέος αιώνας δεν κυοφορεί μόνο καινοτομίες -αποτελεί ταυτόχρονα μεταίχμιο μεταστροφής, αναθεώρησης και αναστοχασμού: μήπως για να προχωρήσουμε μπροστά, πρέπει να στραφούμε προς τα πίσω; Ο σύγχρονος άνθρωπος – ίσως και ασυνείδητα- βιώνει την ανάγκη σύζευξης παρόντος και παρελθόντος για να πορευθεί στο μέλλον. Η ανάγκη μας μπορεί να εκπληρωθεί με την επιστροφή στο λίκνο της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας.
Ο Επικούρειος Άνθρωπος
Ο Επίκουρος, φιλόσοφος των Ελληνιστικών χρόνων, όρισε ως πραγματική “ψυχοθεραπεία” του ανθρώπου τη σταθερή ενατένιση της ζωής με την κατάκτηση της εγκράτειας, της αυτοκυριαρχίας, το δαμασμό του πόνου και τη διαρκή επιζήτηση της μετρημένης ηδονής. Ο αδιατάρακτος ψυχοσωματικός μας οργανισμός, επιτυγχάνεται μόνο με την αταραξία, την εσωτερική μας, δηλαδή, γαλήνη.
Συνοπτικά, ο Επίκουρος, περιγράφοντας τον ευτυχισμένο άνθρωπο -αυτόν που τελεί σε κατάσταση ευδαιμονίας, τι μας προτρέπει να πράξουμε;
-
Καταμερισμό των αναγκών: Υπάρχουν οι φυσικές και αναγκαίες, οι φυσικές αλλά όχι αναγκαίες και αυτές που δεν είναι ούτε φυσικές, ούτε και αναγκαίες. Μήπως σήμερα αναλωνόμαστε στο μάταιο κυνήγι των τελευταίων;
-
Η αταραξία της ψυχοσωματικής μας ύπαρξης επιζητά την κατάκτηση θεμελιωδών αρετών: της εγκράτειας, της αυτάρκειας, της φιλίας, της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας. Σήμερα, πόσο ψηλά στην ιεράρχησή μας είναι οι πανανθρώπινες αξίες;
-
Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να στηρίζεται στον εαυτό του: η ανάληψη της Προσωπικής Ευθύνης στο ατομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, θα επιτρέψει στον άνθρωπο να είναι πραγματικός κύριος του εαυτού του. Η συνειδητοποίηση της ελευθερίας της βούλησης θα καταστήσει τον άνθρωπο υπεύθυνο για τις πράξεις του.
-
Επιστροφή σε μία ολιστική οπτική: Υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση ψυχής και σώματος. Η ψυχή δίνει ζωή στο σώμα και είναι πηγή των ψυχικών, συναισθηματικών και νοητικών λειτουργιών. Η εύρυθμη λειτουργία αυτών προϋποθέτει την ένωση ψυχής και σώματος. Με άλλα λόγια, σκιαγραφείται η πληρότητα που επιζητά ο σύγχρονος άνθρωπος: η ανάγκη να λειτουργεί και να είναι ιδωμένος ως ένα πολύπλευρο σύνολο.
Ο Επίκουρος λέει, πως αυτός που αναβάλλει τη χαρά, πεθαίνει πνιγμένος στις ασχολίες, χωρίς να έχει ζήσει. Αν ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος αντιμετωπίζει σήμερα τη ματαίωση της κενότητας, ήρθε πλέον το πλήρωμα του χρόνου να αναζητήσει ένα νέο τρόπο ζωής στις ρίζες του. Αν μπορούμε να αντλήσουμε από τα παρελθόντα διδάγματα, για να αποσοβήσουμε τον κατακερματισμό ψυχής-πνεύματος-σώματος και τον ακραίο υλισμό, που μας αποπροσανατόλισε από το νόημα της ζωής, ας στραφούμε προς τους πρώτους μεγάλους ψυχοθεραπευτές, τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Η κληρονομιά τους είναι πολύτιμη, δε μένει παρά να την αξιοποιήσουμε.