Η πολιτισμική μας εξέλιξη είναι γρηγορότερη της βιολογικής μας εξέλιξης αυτό με τη σειρά του δημιουργεί εμπόδια και συγκρούσεις. Στην ουσία συγκρούεται ο προηγμένος πολιτισμός μας με τη βιολογική μας κληρονομιά και αυτό από μόνο του υπονομεύει την αγωγή των παιδιών μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις το περιβάλλον, η οικογένεια, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το δικό μας παράδειγμα.

Οπότε πώς ζούμε εμείς οι ενήλικες; Ζούμε σαν κυνηγημένοι. Τρέχουμε πίσω από τους δείκτες του ρολογιού για να προλάβουμε να δουλέψουμε, να μαγειρέψουμε, να αγοράσουμε, να καθαρίσουμε. Και ύστερα εξουθενωμένοι μπουχτισμένοι από το τρέξιμο και τια αγωνίες της μέρας έχουμε ανάγκη να βυθιστούμε στον καναπέ μας και να ξεχαστούμε κοιτώντας τηλεόραση. Δεν έχουμε οι περισσότεροι το κουράγιο να συζητήσουμε, να μοιραστούμε, να παίξουμε και να ασχοληθούμε με τα παιδιά μας. Η πιο σημαντική διαπαιδαγώγηση πραγματοποιείται πριν από την εφηβεία. Υπάρχουν τρεις βασικοί άξονες που είναι καλό να περάσουν στα παιδιά.

•  Ο πρώτος άξονας είναι η διατήρηση της προσοχής
• Ο  δεύτερος άξονας αφορά την ανταμοιβή με καθυστέρηση
• Ο τρίτος άξονας είναι η ενσυναίσθηση.

Η διατήρηση της προσοχής ακόμη και για θέματα που δεν συνάδουν με τα ενδιαφέροντα τους είναι σημαντική για να μπορούν να προσαρμόζονται στο σχολείο. Ερευνητές αναφέρουν ότι η προσοχή δεν ανήκει στη γενετική μας παρακαταθήκη αλλά αναπτύσσεται με αργό ρυθμό και κόπο. Στον πρώτο χρόνο ζωής όπου το νευρικό σύστημα ωριμάζει το παιδί βοηθιέται να εστιάζει την προσοχή του. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιώσουν την ποιότητα της προσοχής τους. Το δωμάτιο του πρέπει να έχει μια αρμονία και λειτουργικότητα. Τα ερεθίσματα που δέχεται το παιδί να είναι έντονα και να δίνεται ο απαραίτητος χρόνος για να αφομοιωθεί το ερέθισμα. Τα ερεθίσματα να διακατέχονται από συναισθηματικό περιεχόμενο.

Το απρόοπτο και το καινούργιο αλλά και η επιλεκτικότητα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσοχής. Ο δεύτερος άξονας έχει να κάνει με το ότι τα παιδιά πρέπει να μάθουν να περιμένουν. Να ανταμείβονται με καθυστέρηση για να αντιληφθούν τον κόπο που χρειάζεται για κάτι καλλιεργώντας την προσδοκία για την ανταμοιβή που θα έρθει. Ο τρίτος άξονας έχει να κάνει και με την συνύπαρξη. Για να συνυπάρξουμε πρέπει να καταλαβαίνουμε τους άλλους, να κατανοούμε τις απόψεις τους, να μπορούμε να έρθουμε στη θέση τους. Στις μέρες μας τα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να αυτοσυγκρατηθούν και να έρθουν στη θέση των άλλων.

Οι γονείς δεν έχουν το χρόνο, τη διάθεση -λόγω κούρασης- ή την σωστή πληροφόρηση για να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους και μέσα στο σύγχρονο πολιτισμό που αλλάζει βαθμιαία η κατάσταση δυσχεραίνει. Το έργο των σύγχρονων γονιών είναι πολύ δύσκολο. Οι έρευνες μιλούν πια για την τοξική παιδική ηλικία. Ισχύει δυστυχώς και για την Κύπρο. Το ονομαζόμενο άτυπα <σύνδρομο τοξικής παιδικής ηλικίας> είναι πια το πιο συχνό σύνδρομο καθότι τα παιδιά μεγαλώνουν με ένα τοξικό τρόπο. Μεγαλώνουν τρώγοντας ανθυγιεινές τροφές με βασιλιά τη ζάχαρη, με περιορισμένη επικοινωνία με τους γονείς τους, με συχνή παρακολούθηση τηλεόρασης, με ελάχιστη σωματική άσκηση και λίγο ύπνο.

Σήμερα τα παιδιά μας μεγαλώνουν με τους παππούδες ή τις νταντάδες τους ως επί τω πλείστον. Παρακολουθούν πολλές ώρες τηλεόραση και παίζουν εικονικά στον Η.Υ και γίνονται μανιακοί καταναλωτές. Έρευνες αναφέρουν ότι η γλώσσα αποκτά νόημα όταν συνδεθεί με τις εμπειρίες των παιδιών. Όταν τα παιδιά διαπαιδαγωγούνται από την τηλεόραση τότε δεν δομείται μια υγιής επικοινωνία. Υπάρχουν και ποιοτικά προγράμματα όμως καλό είναι να παρακολουθούνται από τα παιδιά με μέτρο. Τα αποτελέσματα είναι ότι αναπτύσσεται μια εν δυνάμει τοξική επικοινωνία. Η σύγχρονη ζωή δημιουργεί αποσυντονισμένους ανθρώπους. Οι γονείς με κλονισμένη συναισθηματική ισορροπία δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών τους. Με αποτέλεσμα να δημιουργούνται από αυτό το φαύλο κύκλο ενοχικοί γονείς που νιώθουν αποτυχημένοι στο ρόλο τους. Οι ιδανικοί γονείς είναι σταθεροί, ενθαρρυντικοί, δείχνουν ενδιαφέρον, έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες και δεν ασκούν πίεση στα παιδιά. Φροντίζουν τα παιδιά τους, τη διατροφή τους, την άσκηση και τον ύπνο τους. Συζητούν μαζί τους, τα επαινούν, τα επιβλέπουν και ρωτούν για την πρόοδο τους. Οι ιδανικοί δάσκαλοι είναι προσιτοί, ενημερώνουν, αναθέτουν λογικές και ξεκάθαρες εργασίες, επιβάλλουν την πειθαρχία χωρίς όμως αυτή να αποδομεί τη σχέση τους με τους μαθητές τους, φροντίζουν οι μαθητές τους να μαθαίνουν, να είναι χαρούμενοι και να προοδεύουν. Αν οι ιδανικοί γονείς συνυπάρξουν με τους ιδανικούς δασκάλους θα έχουμε ευτυχισμένα και παραγωγικά παιδιά.

Ο καλύτερος τρόπος για να αντιταχθούμε σε αρνητικά ερεθίσματα είναι η θετική αναπλαίσιωση. Είναι σημαντικό τα παιδιά να μάθουν να αγαπούν τα βιβλία. Από τη νευροψυχολογία γνωρίζουμε πως παιδιά που έχουν ισχυρές λεκτικές ικανότητες καθώς και καλές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες αυτοσυγκράτησης. Ερευνητές αναφέρουν πως τα παιδιά που έχουν καλές δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης αντιστέκονται καλύτερα στη βία. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται με το ότι οι μορφωμένοι άνθρωποι δεν διαπράττουν ποτέ εγκλήματα αλλά με το ότι φαίνεται από τη σύγχρονη έρευνα ότι η καλλιέργεια του γραπτού και προφορικού λόγου να λειτουργεί ως κυματοθραύστης σε βίαια ξεσπάσματα. Τι γίνεται στις μέρες μας; Τα παιδιά μας όπως και εμείς παρακολουθούμε βουβοί τηλεόραση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μαθαίνουν να συζητούν, να εκφράζονται. Παρακολουθούν τους διαλόγους των ταινιών ή των σίριαλ που είναι απλοϊκοί, καθημερινοί άρα δεν μαθαίνουν να αναπτύσσουν τις λεκτικές τους δεξιότητες. Η τηλεόραση δεν έχει συμβολικό λόγο. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται από τις ταινίες και τα τηλεοπτικά προγράμματα είναι απλή

Ένα παιδί για να διαπαιδαγωγηθεί σωστά χρειάζεται αγάπη, σημασία, ενδιαφέρον, φροντίδα, επικοινωνία, παρουσία, κανόνες, βοήθεια να αναπτύξει τις ικανότητες του. Αυτή είναι η βάση της ασφάλειας που χρειάζεται να νιώσει για να αναπτυχθεί

  Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου

MA, Msc, PgP, MAAT, PHD Ψυχολόγος Σχολικής-Εξελικτικής κατεύθυνσης